Phú Thọ là cửa ngõ của vùng Tây Bắc, nơi nối liền dải đất đồng bằng với những dẻo núi cao xinh đẹp, đượm tình. Mùa xuân, Tây Bắc khoác lên mình tấm áo hoa xinh đẹp. Mùa xuân chính là thời điểm thích hợp nhất cho chuyến hành trình khám phá mảnh đất xứ Mường. Tuy nhiên, trước khi khám phá Tây Bắc xinh đẹp, xin mời du khách hãy viếng thăm đền Nhà bà, hay còn gọi là đền bà chúa Ong, nơi thờ bà chúa xứ Mường nằm ở khu Ba Mỏ, thị trấn Thanh Sơn – huyện Thanh Sơn để cùng dâng hương và tìm hiểu về nét văn hóa độc đáo tại ngôi đền trước khi bước vào mảnh đất Tây Bắc bí ẩn nhưng cũng vô cùng nên thơ. Cùng dâng hương đền bà Chúa Ong để có một cuộc hành trình khám phá trọn vẹn và đầy đủ.
Đền bà chúa Ong (Ảnh: Sưu tầm)
Đền thờ bà Chúa Ong, vị nữ thần đã có công lao với dân làng trong cuộc sinh tồn, khai hoang lập ấp, dạy dân cày cấy, nuôi trồng, cứu dân khỏi nạn hạn hán, thiên tai mất mùa và bà cũng là vị tướng có công dẹp giặc. Sau khi bà mất được người dân tưởng nhớ đến lập đền thờ cúng, hàng năm để tỏ lòng ngưỡng mộ tri ân. Truyền thuyết dân gian kể lại rằng: “Từ xa xưa lâu lắm, trời đất hạn hán dân tình đói khổ. Mọi người trong vùng thường xuyên cầu trời đất phù hộ. Ở xứ làng Hạ lúc bấy giờ, có vợ chồng ở lâu mà không có con. Một hôm cụ bà đi vào rừng, thấy vết chân to, ướm thử chân mình vào. Trở về nhà, bà có mang, 2 ông bà mừng rỡ. Bà sinh hạ được một người con gái, khi chào đời cô gái đã biết nói, biết đi, xin đi cứu dân. Cô đi đến chân trời, bái tạ rồi biến mình thành ong, bay lên núi Tản Viên, cứu dân làng khỏi hạn hán. Dân làng biết ơn, lập đền thờ”. Theo tư liệu kiểm kê di tích ngày 20/10/1973 của Ty Văn hóa Vĩnh Phú ghi chép về nữ thần được thờ tại đền Nhà Bà khi mất đã hóa thành con ong. Đồng thời, theo các cụ cao niên, người Mường quan niệm đàn ong phải có chúa, bà là người đứng đầu dân Mường nơi đây nên gọi bà là bà Chúa Ong.
Trong tư duy dân dã của người dân, bà Chúa Ong là thần làng, có Bà mới có làng và dân làng đời đời nhớ ơn Bà. Xét về bản chất, đây chính là Tục thờ Mẫu – Tín ngưỡng thờ Mẫu, một tập tục đã trải qua trường kỳ lịch sử, đáp ứng nhu cầu tâm linh của nhân dân ta từ buổi đầu dựng nước đến nay. Trong tín ngưỡng của người Việt và của một số dân tộc thiểu số khác ở trên lãnh thổ Việt Nam, việc tôn thờ nữ thần, thờ Mẫu thần, thờ Mẫu tam phủ tứ phủ là hiện tượng khá phổ biến và có nguồn gốc lịch sử và xã hội sâu xa. Theo dòng chảy lịch sử, ngôi đền thờ bà Chúa Ong gắn với Tín ngưỡng thờ Mẫu – Một tín ngưỡng dân gian thuần Việt, có lịch sử lâu đời của người Việt, với tư duy tâm linh thờ Mẫu của người dân đã dung hòa, thờ Mẫu theo Tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ, đáp ứng nhu cầu và khát vọng của đời sống thường nhật của con người, cầu tài, cầu lộc, cầu sức khỏe.
Thanh Sơn là huyện nằm ở vị trí cửa ngõ, là ngưỡng cửa bước vào hành trình khám phá Tây Bắc của mọi du khách. Trước khi khám phá mảnh đất xinh đẹp này, không thể không ghé thăm di tích đền Bà chúa Ong để dâng hương, chiêm bái ngôi đền cổ với những câu chuyện huyền thoại về vị nữ thần đã có công với dân, với nước. Nếu quý vị có dự định khám phá những cung đường Tây Bắc vào mùa xuân, xin đừng bỏ qua di tích đền Bà chúa Ong để chuyến hành trình thêm trọn vẹn và ý nghĩa.
Phạm Anh – Trung tâm TTXT Du lịch
