Khu di tích lịch sử văn hóa Quốc gia đền Tam Giang, chùa Đại Bi thuộc phường Bạch Hạc, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Ngôi đền nằm bên tả ngạn nơi hợp lưu của ba dòng sông: sông Hồng, sông Lô, sông Đà mà xưa nay nhân dân vẫn quen gọi là ngã ba Hạc. Đây là một thắng cảnh đẹp của vùng đất Tổ, thu hút đông đảo du khách đến tham quan và lễ bái.
Ngã ba Bạch Hạc – nơi hợp lưu của ba dòng sông Hồng, sông Lô, sông Đà huyền thoại. (Ảnh: Phạm Anh)
Khu di tích lịch sử văn hóa Quốc gia đền Tam Giang, chùa Đại Bi là cụm di tích hoàn chỉnh, thống nhất, gồm có: đền Tam Giang, đền Mẫu, chùa Đại Bi, vết chân Thổ lệnh Cao quan Bạch Hạc Đại Vương, bến bơi chải, tượng đài Chiêu Văn Vương Tả Thánh Thái Sư Trần Nhật Duật và bức phù điêu 18 ngôi chùa tiêu biểu của Phật Giáo Việt Nam.
Đền Tam Giang thờ nhân vật lịch sử huyền thoại thời Hùng Vương dựng nước là thần Thổ Lệnh, ông là thần làng – thần sông Bạch Hạc đã có công chu du thiên hạ tìm phương thuốc quý chữa trị tật bệnh cho muôn dân, khi mất lại linh ứng giúp cho các tướng lĩnh đánh giặc ngoại xâm giữ nước. Ông đã cùng với người anh sinh cùng bọc với mình là Thạch Khanh thi bước qua sông và thắng cuộc, được Lý Thường Minh đô đốc Phong Châu đắp tượng thờ tại Thông Thanh Quán (đền Tam Giang Bạch Hạc). Hiện nơi đây vẫn còn vết chân Thần trước đền và gót chân Thần bên Bến Gót (nay là phường Bến Gót, thành phố Việt Trì).
Ngôi đền còn thờ Đức Thánh Bà Quách A Nương, một nữ tướng tài của Hai Bà Trưng có tên hiệu là Khâu Ni công chúa, một người con của vùng quê Bạch Hạc. Bà đã hưởng ứng lời hiệu triệu của Hai Bà Trưng, cùng các chị em dựng cờ khởi nghĩa đánh đuổi quân Hán dành độc lập; Thờ nhân vật lịch sử triều Trần là Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật, con trai thứ 6 của Trần Thái Tông đã có công thu phục chúa đạo Đà Giang trấn giữ vùng Tây bắc, lập phòng tuyến Bạch Hạc suốt 30 năm.
Tượng đài Chiêu Văn Vương Tả Thánh Thái sư Trần Nhật Duật (Ảnh: Phạm Anh)
Đến với nơi đây du khách sẽ được chứng kiến những màn hầu đồng kì bí, một nghi lễ tín ngưỡng nổi bật của đạo Mẫu. Du khách như bị mê hoặc bởi một không khí linh thiêng đến trọn vẹn, tất cả được trở về với bản sắc đẹp đẽ của một nét văn hóa dân gian. Người đứng giá đồng say sưa nhập hồn với những màn hóa trang, điệu múa biến hóa, linh hoạt, điệu nghệ.
Chùa Đại Bi, ngôi chùa cổ do Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật và cháu gái là công chúa Thiên Thụy xây dựng từ đời Trần (năm 1328) đã có gần 700 năm tuổi. Đứng trước ban Tam Bảo cùng những pho tượng cổ, du khách như bỏ lại phía sau bao lo toan, muộn phiền thế tục để nhất tâm hướng Phật. Bên thềm đá trước sân chùa, cây gạo cổ thụ sừng sững giữa đất trời, phía trước là dòng Lô cuộn chảy. Phong cảnh chốn đền Tam Giang, chùa Đại Bi thật linh thiêng giữa trời mây sông nước.
Chùa Đại Bi trong di tích đền chùa Tam Giang (Ảnh: Phạm Anh)
Từ bến Tam Giang, nơi hợp lưu của ba dòng trong, dòng đục, nước sông rộng mênh mông như biển cả, xa xa tả có Tam Đảo, hữu có Ba Vì, hai bên bờ là làng mạc, ruộng vườn tươi tốt, bến sông thuyền bè tấp nập vào ra…phóng tầm mắt ngắm nhìn cầu Việt Trì sừng sững xe cộ ngược xuôi, lòng ta bỗng bồi hồi nhớ về 6 câu thơ của tiến sĩ Nguyễn Bá Lân thốt lên khi tới nơi này:
“Xinh thay ngã ba Hạc
Đẹp thay ngã ba Hạc
Dưới hợp một dòng
Trên chia ba ngoác
Ngóc ngách khôn đo rộng hẹp, dòng biếc lẫn dòng đào
Lênh lang dễ biết nông sâu, nước đen pha nước bạc”
Cùng với vẻ đẹp linh thiêng, cổ kính, khu di tích lịch sử văn hóa Quốc gia đền Tam Giang, chùa Đại Bi đã và đang trở thành một điểm du lịch hấp dẫn đón tiếp hàng nghìn lượt du khách đến tham quan mỗi năm bao gồm cả khách nội địa và du khách Quốc tế, xứng đáng là điểm dừng chân đầu tiên của hành trình du lịch về với cội nguồn dân tộc Việt.
Phạm Anh – Trung tâm TTXT Du lịch
