Trong những ngày đầu tháng bảy chúng tôi hành trình về thăm những Chiến khu trên quê hương Hạ Hòa, đó là những căn cứ quan trọng gắn với cuộc Cách mạng tháng Tám lịch sử. Mỗi Chiến khu lịch sử đã khơi dậy trong lòng mỗi người niềm tự hào về ý chí của quân và dân ta trong những tháng ngày sôi sục vùng lên giành chính quyền…
Đền Tổ Mẫu Âu Cơ
Chiến khu nơi đất Mẹ Âu Cơ
Hưởng ứng lời kêu gọi của Mặt trận Việt Minh, các Chiến khu Cách mạng tháng Tám đã lần lượt được thành lập tại các vùng đất của Phú Thọ. Điển hình là Chiến khu Vần- Hiền Lương (Hạ Hòa- Yên Bái, thành lập tháng 5/1945, nơi có đền thờ Tổ Mẫu Âu Cơ, trong huyền tích, đây là nơi Mẹ Âu Cơ dừng chân trong hành trình đưa 50 người con lên núi và bay về trời sau khi tạo dựng cuộc sống).
Tại xã Hiền Lương (Hạ Hòa- Phú Thọ) cùng làng Vần (Trấn Yên- Yên Bái), Chiến khu Vần- Hiền Lương được thành lập từ chủ trương tại Hội nghị quân sự cách mạng Bắc kỳ là phát triển chiến tranh du kích, xây dựng căn cứ địa chống Nhật để chuẩn bị Tổng khởi nghĩa cho kịp thời cơ. Chiến khu Vần- Hiền Lương là một trong bảy Chiến khu quan trọng trong cả nước, tạo sự liên lạc giữa các Chiến khu, làm nên những “bàn đạp” cho cuộc tổng khởi nghĩa.
Vào tối ngày 14 tháng 5 năm 1945, tại chùa Hiền Lương, trước sự chứng kiến của đông đảo quần chúng, đội du kích Âu Cơ đã được thành lập với 33 đội viên. Sau hơn một tháng hoạt động, đội du kích đã phát triển lên tới 100 đội viên. Uy tín và ảnh hưởng của đội du kích Âu Cơ và khu căn cứ Vần- Hiền Lương ngày càng lớn mạnh đã tác động đến bọn Nhật ở Yên Bái. Hưởng ứng chủ trương của Đảng phá kho thóc Nhật cứu đói cho dân, đội du kích Âu Cơ đã bí mật phá kho thóc Nhật ở gần đầm Vân Hội vào ngày 13-6-1945 và đã thu được hàng trăm tấn thóc, giải quyết nạn đói cho nhân dân.
Chùa Linh Phúc (Hạ Hòa- Phú Thọ), địa điểm thành lập Đội du kích Âu Cơ
Tiếp theo đó, vào rạng sáng ngày mùng 2 tháng 8 năm 1945, đúng theo kế hoạch, mặc dù nước lũ dâng cao nhưng lực lượng vũ trang của đội du kích Âu Cơ đã phân chia làm các tổ chặn đường tấn công của Nhật, tước khí giới, khiến cho toán quân Nhật tan tác, một số phải bỏ chạy về Yên Bái. Đến nay, người dân Hiền Lương và làng Vần vẫn đọc cho nhau nghe những vần thơ nói về khí thế sôi sục của những ngày tiền khởi nghĩa ở Chiến khu Vần- Hiền ngày ấy: “Nhật về khủng bố Âu Cơ/Bị quân dân đánh bất ngờ thua to/Bốn thằng chết, một đắm đò/Quân dân phấn khởi reo hò khắp nơi !”.
Bến Ngòi Vần (Hiền Lương), địa bàn hoạt động của Chiến khu Vần- Hiền Lương
Chiến khu X gắn với sự ra đời Đội vũ trang đầu tiên của Lào
Cùng với Chiến khu Vần- Hiền Lương, do có vị trí đồi núi hiểm trở, trong cuộc kháng chiến chống Thực dân Pháp, xã Đại Phạm (Hạ Hòa- Phú Thọ) được Trung ương chọn làm nơi dừng chân của Liên khu X vào ngày 01 tháng 03 năm 1947. Tại địa điểm này, lực lượng của ta tiến hành các mũi tấn công địch tại Yên Bái, Lào Cai, Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Chiêm Hóa (Tuyên Quang), Hòa Bình.
Tại xã Đại Phạm, Cục quân huấn đặt xưởng in để in tài liệu, sử dụng Hang Dơi để sản xuất vũ khí, đặt xưởng may quân phục tại khu vực đền Chu Hưng (xã Ấm Hạ). Đây cũng là nơi cất giấu vũ khí, đạn dược của Liên khu. Ngày 29 tháng 8 năm 1945 mặt trận Việt Minh lấy sân đền Chu Hưng làm trụ sở để tổ chức cuộc mít tinh tuyên bố xóa bỏ chính quyền thực dân phong kiến, cờ đỏ sao vàng tung bay trước gió, biểu ngữ, khẩu hiệu được giăng kín sân đền cùng những tiếng hô đồng thanh tiếng hát đồng ca của nhân dân trong xã. Chiến khu X cũng là nơi tuyên bố thành lập các đoàn thể cứu quốc như Hội nông dân cứu quốc, Phụ nữ cứu quốc, Thanh niên cứu quốc.
Đền Chu Hưng (Ấm Hạ – Hạ Hòa – Phú Thọ), trung tâm của Chiến khu X
Vào năm 1949, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp diễn ra ác liệt, Đoàn Đảng Cộng sản Đông Dương đã rút vào hoạt động bí mật. Khi ấy, quân và dân hai nước Việt, Lào đã đoàn kết cùng nhau vượt mọi gian khổ để tiêu diệt kẻ thù. Lấy địa bàn hoạt động chính là khu vực Tây Bắc và Việt Bắc, dựa vào lợi thế rừng núi để hoạt động. Về phía nước bạn Lào, vào thời điểm đó, đồng chí Kay sone phom vi hane giữ vai trò là trưởng ban xung phong Lào – Bắc cùng 14 chiến sĩ từ mật khu kháng chiến ở Phiêng La, xã Chiềng On thuộc Yên Châu Sơn La, nơi có đồng bào người Mông sinh sống. Vùng đất này giáp biên giới Việt – Lào nên thuận lợi cho việc liên kết cũng như phối hợp hoạt động kháng chiến để đánh đuổi kẻ thù chung. Được sự đùm bọc và che chở của đồng bào các dân tộc thiểu số ở Sơn La, Ban xung phong Lào- Bắc đã vượt rừng, vượt sông Đà để tiến về vùng sông Thao khu vực Phú Thọ ngày nay để tạo dựng phong trào và tổ chức.
Đoàn cán bộ Lào thăm đền Chu Hưng, nơi thành lập đội vũ trang đầu tiên của Lào
Vượt qua đò sông Hồng vào địa phận xã Ấm Thượng cũ (nay là thị trấn Hạ Hòa), ban xung phong Lào- Bắc do đồng chí Cay-xỏn Phôm-vi-hản cùng 14 chiến sỹ đã nhanh chóng tiếp cận với Liên khu X và đến được địa điểm đền Chu Hưng. Khi đặt chân đến vùng đất này, tình nghĩa gắn bó đồng chí anh em đã được hình thành và trở nên thắm thiết. Nhân dân quanh vùng Chu Hưng đã tuyệt đối giữ bí mật cho cán bộ Lào và ra sức đùm bọc, nuôi giấu, hỗ trợ về mọi điều kiện. Khi thấy điều kiện đã chín muồi cho việc thành lập tổ chức, ngày 16 tháng 4 năm 1949, tại sân đền cổ Chu Hưng, nơi bản doanh của chiến khu 10, dưới gốc cây sui cổ thụ, lễ thành lập Đội vũ trang đầu tiên của nước Lào vào ngày 16/4/1949, lấy tên là Lát – Xa – Vông. Tại buổi lễ lịch sử này, phía Việt Nam có đồng chí Lê Trọng Tấn, đại diện Quân đội quốc gia Việt Nam đến chúc mừng.
Từ Đội vũ trang nhỏ ra đời tại ngôi đền cổ Chu Hưng vào năm 1949 do đồng chí Kay sone phom vi hane lãnh đạo, được nhân dân các bộ tộc Lào nuôi dưỡng, đùm bọc; quân tình nguyện Việt Nam đoàn kết phối hợp chiến đấu với tinh thần quốc tế cao cả, bộ đội Pa-thét Lào đã trưởng thành vượt bậc, dũng cảm chiến đấu chiến thắng cả thù trong giặc ngoài, giành độc lập cho dân tộc. Cũng từ đó, tình đoàn kết, gắn bó keo sơn giữa hai dân tộc được nhân lên. Khi hai nước được giải phóng, sạch bóng quân thù, vào những dịp kỷ niệm lớn, đoàn cán bộ cấp cao của Lào đã tổ chức những chuyến trở về Chu Hưng, thăm lại nơi ra đời của đội vũ trang Lát – Xa – Vông, tiền thân của quân đội Lào ngày nay.
Các Chiến khu trên vùng Đất Tổ đã thể hiện sự đồng sức, đồng lòng của quân và dân mọi miền đất nước cùng đứng lên lật đổ chế độ thực dân, phong kiến, giành chính quyền về tay nhân dân, khơi bùng lên ngọn lửa của lòng yêu nước. Ngày nay, cuộc sống ở các Chiến khi đã khởi sắc, mỗi di tích gắn liền với những Chiến khu cách mạng là địa chỉ đỏ giáo dục lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ.
(Nguồn:hahoa.phutho.gov.vn)
